Herritarren parte-hartzeari buruz hitz egiten dugunean, inkestetan, kontsultetan edo batzar puntualetan pentsatu ohi dugu. Hala ere, esperientzia batzuek erakusten dute askoz haratago joan daitekeela, elkarrizketarako espazio egonkorrak eraiki daitezkeela, non pertsonek beren udalerriko bizitza publikoa antolatu, proposatu, eztabaidatu eta aktiboki laguntzen duten. Esperientzia horietako bat Amurrioko (Araba) Adinekoen Kontseiluarena da, azken urteotan parte-hartze bizi, autonomo eta benetako eragin gaitasuna duen adibide gisa finkatu dena.
Amurrioko Adinekoen Kontseilua ez zen Udalak bultzatutako ekimen gisa jaio, beren udalerriko parte aktibo izaten jarraitu nahi zuten auzokide adinekoen aldarrikapen gisa baizik. Ibilbidea, militantzia soziala edo, besterik gabe, gauzak egiteko gogoak zuten pertsonak, haiei eragiten dieten gaiak proposatu, hausnartu eta eztabaidatzeko espazio propio bat eraikitzeko beharra antzeman zuten.
Urteetan zehar, adinekoen parte-hartzea nagusiki Torrealdearen bidez bideratu da, udalerrian egoitza duen hirugarren adinekoentzako elkartea. Hala ere, bere jarduerak aisialdi tradizionalean oinarritzen ziren batez ere (gutunak, solasaldiak, askariak), eta beste kezka batzuk zituzten adineko pertsona asko kanpoan uzten zituen. Aukerak zabaltzearen eta espazio irekiagoa eta desberdinago bat sortzeko beharrak, artikulazio-prozesu bati hasiera eman zion eta hau Kontseiluaren finkatzean amaitu zuen, neurri handi batean Euskadi Lagunkoia ekimenaren bultzadari eta gizarte sentsibilitatea zuten udal-teknikarien konpromisoari esker.
Gaur egun, 80 adineko inguru daude Adinekoen Kontseiluari lotuta, 18 pertsonako nukleo aktiboarekin. Aholku-organo hutsa izatetik urrun, topagune, hausnarketa eta proposamenak sortzeko espazio bihurtu da. Alkatearekin, parte-hartze teknikariekin eta adinekoekin hilero egiten diren bilerei esker, konfiantzan, elkarrekikotasunean eta argitasunean oinarritutako harremanak eraiki daiteke.
Hain zuzen ere, bere funtzionamenduaren gakoetako bat hurbiltasun instituzional hori da; alkateak aktiboki parte hartzen du bileretan, administrazioak bere gain har dezakeenaren mugak entzun, proposatu eta ezartzen dituen solaskide gisa. Eta oreka horretan, erabaki partekatuak eta benetako beharrei erantzuten dieten proiektuak ehuntzen dira.
Zentzua duten proiektuak: Kontseiluaren aldizkaritik udal jantokira
Kontseiluak, iritzia emateaz gain, jardun egiten du. Ekimen indartsuenetako bat Nagusi Etxean adinekoentzako jantoki bat abian jartzea izan da, Udalarekin batera kudeatzen dena, eta ez da laguntza zerbitzu gisa ulertzen, baizik eta elkartzeko, harremanetarako eta zaintza komunitarioko gune gisa.
Gainera, Kontseiluak bere aldizkaria argitaratzen du, adinekoek idatzi eta editatua, hausnarketak, eztabaidak eta ikaskuntzak partekatzeko bide gisa balio duena. Eta hainbat jarduera antolatzen ditu, hala nola showcooking-ak, topaketa gastronomikoak eta kultur ekitaldiak, horien artean, aipatzekoa da nahi gabeko bakardadeari buruzko antzezlan arrakastatsua, herriko antzokia bete eta udalerriko adineko talde desberdinak inplikatu zituena.
Ekimen horietako asko nahi gabeko bakardadeari aurre egiteko bideratuta daude, gero eta zabalagoa eta konplexuagoa den fenomenoa. Programa instituzionaletatik haratago, giza eta ekintza praktikoak proposatzen dituzte: adinekoei beren zerbitzuak kontsumitu beharrik gabe erabiltzeko aukera ematen dien establezimendu lagunkoien sare bat, adinekoentzako boluntariotza edo etxetik irtetea eta harreman sozialak mantentzea errazten duten jarduerak.
Ekintza hauen atzean ideia argi bat dago: pertsonak zaintzea eta haien parte hartzea ez instrumentalizatzea. Adierazten duten bezala, ez dituzte beraien jarduetarako dirulaguntzak eskatzen, baizik eta Udala bere erantzukizuna bere gain har dezala, elkarlanean eraikiz eta herritarren proposamenetatik abiatuta.
Esperientzia kolektibo baten ikaskuntzak
Amurrioko Adinekoen Kontseiluaren esperientziak hainbat ikasgai baliotsu eskaintzen ditu. Lehenengoa, benetako parte hartzea ez dela inposatzen, jendeak komunaren parte izateko duen borondatearen eta nahiaren arabera eraikitzen da. Bigarrena, denbora, zaintzak eta hariari eusteko erreferentziazko figurak behar dituela, hala nola Ana, udaleko parte hartze teknikaria, haren laguntza funtsezkoa izan baita konfiantzazko harremanak finkatzeko.
Halaber, erakusten du parte hartze guneak ingurune biziak direla, non tentsioak sortzen diren, desparekotasunak eztabaidatzen diren -hala nola generoenak- eta horiei heltzeko proposamenak sortzen diren, hala nola Kontseilu berak bultzatu dituen maskulinitate tailerrak edo emakume adinekoen ahalduntze tailerrak.
Azkenik, agerian uzten du posible dela gizarte-sare inklusiboa eta askotarikoa ehuntzea, sentsibilitate, interes eta ibilbide desberdinak lotzen dituen espazio iragazkorrak irekitzen badira. Horrela, Kontseiluak kultur elkarteak, antzerki-taldeak, abesbatzak eta beste kolektibo batzuk inplikatzea lortu du, parte hartzea borondate politikoaren kontua ez ezik, elkar aurkitzeko aukerak eraikitzea ere badela erakutsiz.
Amurrioko Adinekoen Kontseiluaren esperientziak gogorarazten digu parte hartzea ez dela soilik bitarteko bat erabaki hobeak hartzeko, baizik eta helburu bat bere baitan komunitatea eraikitzeko, bakardadeari aurre egiteko eta gizarte-loturak indartzeko. Eta parte hartze hori posible izan dadin, denborak errespetatuz zaindu behar da, benetako eragin-espazioak sortuz eta konfiantza- eta konpromiso-harremanen alde eginez.
Esperientzia hori, zalantzarik gabe, ezagutua eta erreplikatua izatea merezi du. Ez eredu itxi gisa, baizik eta parte hartzeko beste espazio batzuk eraikitzeko inspirazio gisa, sortzen den premiatik, entzutetik eta gure herri eta hirietan modu aktibo, duin eta kolektiboan bizitzen jarraitzeko nahi partekatutik abiatuta.