 |
|
Ez dut ezer berririk asmatzen esaten badut egungo garapen globalaren ereduak baldintza berriak sortu dituela errealitate ekonomikoak, sozialak eta politikoak eraikitzeko. Errealitate hori XX. mendearen bigarren erdialdeko iraultza teknologikoarekin batera agertu zen batez ere, eta mendebaldeko munduko demokrazia liberaletan eragin erabakigarria izan du. XXI. mendeko hirugarren hamarkadaren hasieran, eraldaketa-krisi handi bat dugu aurrean. Zer da aldaketa sakon hori?
Funtsean, interakzio-espazioak (ekonomikoa, soziala eta politikoa) berriz definitzea da, interakzio-moduak aldatzea (digitalizazio-prozesu gero eta handiagoarekin) eta gizakien artean elkarrekintzak garatzeko abiadurak aldatzea (gero eta azelerazio handiagoa). Espazioen birdefinizio horrek eragin erabakigarria izan du estatu nazionalean: ekonomia nazionaletan, erakunde demokratiko nazionaletan eta subiranotasun nazionaletan. Enpresa bultzatzaileak globalki lehiatzen dira, estatuek arlo publikotik eragiteko gaitasuna galdu dute, eta pertsonok gaitasun gutxiago dugu gure komunitate politikoen errealitate ekonomikoan eta sozialean eragiteko.
Egungo garapen-eredu globalaren ondorioak argiak dira: iraunkortasunik ez ingurumenaren ikuspuntutik, baliabide naturalen aldeko borroka geoestrategikoa, desberdintasun sozial gero eta handiagoak, jarduera hiri handietan kontzentratzea, ongizate-estatuari eusteko zailtasun izugarriak, migrazio-mugimenduak, eten digitala eta gizarte askotarikoagoak eta konplexuagoak. Gizarteetan, balioak, harreman-moduak eta gizarte-ekintza oro har kontsumoaren gizarteak eta balio indibidualistek baldintzatzen dute. Kontsumo-gizarteen logikaren balioak eta ekintza-erregistroak transakzio ekonomikoetatik haratago doazen interakzio sozialetara iristen dira (komunikazio publikoa horren adibide ona da), eta ikuspegi demokratikotik haien garapena baldintzatzen ari dira. Komunitate politiko baten iruditeria (ontzi ezin hobe bat bezala), ekintza publikoa, ekintza ekonomikoa eta bizitza soziala antolatzeko joko-arauak ematen dituena (arau eta balioen sistema homogeneo batekin), inoiz ez da existitu, kategoria analitiko eta/edo kudeaketa-paradigma gisa izan ezik. Errealitatea konplexuagoa izan da beti. Baina orain estatu-nazioa dinamitatu duten indarren ondorioei aurre egin behar diegu. Eraldaketa-krisi orok zerbaiten amaiera eta beste zerbaiten hasiera esan nahi du, eta gainbehera-prozesuak, prozesu emergenteak, beldurra, ziurgabetasuna eta… aukerak sortzen ditu.
Elefantea gehiegi da ekintza bakar batean digeritzeko. Demokrazia liberalen krisi- eta eraldaketa-testuinguru honetan, bereziki jorratu nahi dut espazio publikoaren gaia, eztabaida eta deliberazio publikoa sortzen diren eszenatoki gisa; erakunde publikoek arazoak dituzte errealitate gero eta konplexuagoa irudikatu eta kudeatzeko orduan, baina arazorik handiena da komunitate politikoetan gertatzen ari den hustuketa, pertsonak pertsonekiko bananduz; bereizte horrek herritarren, bitartekaritza-instantzien eta erakunde-ordezkaritzako egituren arteko komunikazioa desegituratzen du; erroko desegitura horrek, berriz, joko-eremu komun bat eratzea eragozten du, elkarrizketa- eta eztabaida-prozesuak garatzeko. Hori mesfidantza politikoaren funtseko elikadura-iturria da; desafekzio politiko bat, gero eta gizarte-kapital txikiagoa, interakzio politiko pobreagoak, legitimazio instrumentalak eta errealitatearen eraikuntza soziala sinplifikatzen duen eta kontsumitzailearen parametroetara egokitzen duen lengoaia dituen komunitate politikoak aurkezten dituena.
Egoera horren aurrean, batzuek jada existitzen ez den etxera itzuli nahi dute; beste batzuek, berriz etorkizuneko beharrei erantzungo dieten arkitektura berriak instituzionalizatzeko beharra adierazten dute. Etorkizuna ezin da beldurretik eta nostalgiatik eraiki, eta, nire ustez, populismoak haserre, beldur eta nostalgia horren isla besterik ez dira. Arkitekturak aldatuko dira, baina demokraziak helmugarik onena izaten jarraitzen du, segurtasuna, askatasuna eta aukera-berdintasuna bermatuko dituzten bizikidetza-eszenatokiak lortzeko biderik onena. Lankidetzazko Gobernantzaren helburua da berrelkartze demokratiko hori lortzea, komunitate politikoa kohesionatu eta ekintza kolektiborako gaitasuna indartu ahal izateko. Lankidetzazko Gobernantzaren prozesuaz ari garenean, erakunde publikoak, gizarte antolatua eta gizarte zibila lotzen dituen eztabaida- eta ekintza-prozesuaz ari gara, politika publikoen ekosistema eremu publiko partekatu baten testuinguruan indartzearren, kapital soziala sortuz eta kultura politiko berri bat abiapuntu gisa hartuta. Beraz, Lankidetzazko Gobernantzak espazio publikoa eta politika publikoak kudeatzeko eredu berriak bilatzera garamatza, gizarte aurreratuek bizi duten kapital demokratikoaren defizitari aurre egiteko.
Esklusiboki kudeatutako botere baten ideiaren aurrean, lankidetzazko gobernantzak eztabaidarako eta erabakiak hartzeko espazio berriak birdefinitzea eskatzen du (ordezkaritza demokratikoaren legitimitatea ahuldu gabe), eragile berriekin (gizarte antolatukoak nahiz norbanakoak); halaber, kultura politiko berria sortzea eskatzen du, lankidetzak kapital sozial gehiago (konfiantza) eta autoerantzukizun handiagoa sortzeko, politika publikoak garatzera bideratutako sistema zabalak sortzeko aukerarekin. Politika publiko horiek ezin ditu administrazio publikoak esklusiboki jorratu, konplexua baita eginkizun jakin bati heltzea (adibidez, klima-aldaketaren ondorioen aurkako borroka edo lurralde bateko sistema lehiakor bat garatzea). Hortaz, politika publikoak pentsatzeko, erabakitzeko eta jorratzeko espazio berriak sortu behar dira.
Errazagoa da lankidetzazko gobernantzaz hitz egitea lankidetzazko gobernantza bat praktikatzea baino, eta hori burutzeko, funtsezko bi baldintza daude: alde batera uztea lankidetzazko gobernantzaren instrumentalizazioa, hauteskunde-etekin handiagoak lortzeko komunikazio politikorako tresna gisa eta politikoki zuzena den egoera higuingarri hori gainditzea, horretan behin baino gehiagotan kokatzeko joera dugu-eta. Azkenik, lankidetzazko gobernantzak “zer” berrietarako eta “nola” berrietarako trantsizio bat eskatzen duen heinean, behartuta dago “erreflexibotasun”, “esperimentazio aktibo” eta “sormen partekatuko” espazioak sartzera. Lankidetzazko Gobernantza gizarte-berrikuntzako prozesu bat da, eta, bertan, proba, akatsa eta arriskua ekuazioaren zati saihestezinak dira. Demokraziak, sistema estatiko bat baino gehiago, aldaketa- eta egokitzapen-prozesu dinamiko bat izan behar du gaur inoiz baino gehiago, etorkizuneko erronkak jorratu ahal izateko.
Xabier Barandiaran 2023ko Topaketaren parte da, eta bertan Bherriaren 5. urteurrena ospatzen dugu. Elkarrizketa inspiratzailea izango du Gala Pinekin batera lankidetza publiko-sozialeko gakoen inguruan eta etorkizuneko erronkei heltzeko moduari buruz. Bat egin nahi baduzu, hemen eman dezakezu izena:
Izena eman
Inskripzioarekin zerikusia duen edozein gorabehera izanez gero [email protected] helbidera jo dezakezu.
