Trantsizio energetikoa eta jasangarritasuna ez dira posible berrikuntza teknologikoa aplikatuta bakarrik: herritarren eta Administrazio Publikoaren arteko lankidetzarako aukera bat dira. Ispasterrera hurbildu gara, gure lurraldean aitzindaria den proiektua, sinergia horrek komunitateak eraldatu eta erronka globalei tokiko irtenbideak eskain diezazkiekeen adibide bat.
ekimenaren jatorria beharrizan batean eta lidergo publikoan
Duela hamarkada bat, Ispasterrek krisi ekonomiko larri baten ondorioak jasan zituen, eta horrek tokiko administraziorako erronka handia izan zen. Jesús Lekerikabeaskoa-ren arabera, Ispasterreko alkatea ohia eta egungo Udaleko zinegotzia, “lehenengo pauso Biarritzenari aurre egiteko izan zen, eta ez zen egoerarik ekonomikoki egoerarik onena udalentzako, eta aztertzen hasi ginen ia non sakondu egin genuen, non eman behar genuen pausoak egoera ekonomiko hori hobetzen saiatzeko”. Toki administrazioak, baliabideak optimizatzeko beharraz jabetuta, energia berriztagarriko proiektu handinahi bati ekin zion, eskura zituen baliabideak baliatuz, hala nola biomasa: “hemen ez daukagu porturik, ez olaturik, ez haize puntu egoki egokirik ere ez. Baina egurra da guk eduki genuen baliabide bat“, azaltzen jarraitzen du Jesúsek. Udalak gidatutako apustu horrek, autonomia energetikoa ez ezik, herritarrak eredu jasangarri baterantz inspiratzea ere bilatzen zuen.
Trantsizio energetikoaren alternatibaren adibide bat
Bherrian, ondasun komunak eraikitzeko modu horren potentziala erakusten duten proiektuak ikusarazten jarraitu nahi dugu. Horrela iritsi ginen Ispasterrera, proiektua eta hura bultzatzen ari diren pertsonak ezagutzeko gogoz.
Trantsizio energetikoari dagokionez, udalerri honetako prozesua ulertzen lagun diezaguketen gako batzuk biltzen ditugu. VPO etxebizitzak eraikitzeak eskola ixtea eragotzi zuen, eta gaur egun, handitzeko prozesuan dago; 2008an, Elexaldek gas propano kanalizatua instalatu zuen, eta udalbatzak energia fosilekiko mendekotasuna murriztea erabaki zuen. “Eguzkiari ezarritako zergak” proiektua geldiarazi zuen arren, ondoren zurarekin egindako bero-sare bat sortu zen, baso-kudeaketa jasangarriagoa sustatzeko. Eskolako berogailutik bero-eraztun bat sortu zen 13 eraikin publikorekin (eskola, udaletxea, kultur etxea…), plaken laguntzarekin eta 5 kontratu elektriko ezabatuta. Une honetan, energia-komunitate bat eratzen eta estatutuak idazten ari dira.
Elkarrizketan zehar, Udalak herritarrak nola inplikatu zituen jakin genuen; informazio-saioen eta parte hartzeko espazioen bidez, energia-komunitate bat bultzatu zen, orain instalazioen zati bat autonomoki kudeatzen duena. Lankidetza horri esker, erronka tekniko eta arauemaileak gainditu ahal izan ziren, lidergo publikoak konfiantza sor zezakeela eta ekintza kolektiboa motiba zezakeela erakutsiz. “Horrelako iniziatiba batzuk beti daukaten beldur asko. Juridikoki jendeak ez dakit nondik joan daitekeen, eta herriko udaletxea inplikatuta ikusten duzunean, konfiantza apur bat lortzen duzu”, dio Jesúsek.
Halaber, udalerriko herritarren gaitasunak proiektuaren zerbitzura jartzea funtsezkoa izan da. Josu Errasti, Udaleko zinegotzia eta Lanbide Heziketako irakaslea izandakoa, gogoratu bezala: “bakoitzak ditugun gaitasunak nola jarri ditugu komunitatearen alde? Ikusi nuenean herrian posibilitate bat zegoela eta jendeak interesatuta zeudela energia berriztagarriarekin eta abar, oso pozik ikusi nuen iniziatiba hau eta buru-belarri bultzatzeko”.
Urteetako lanaren osteko ikaskuntza batzuk
Proiektuak ikaskuntza batzuk uzten dizkigu lankidetza publiko-sozialeko ekimenak indartzen jarraitzeko:
- Lidergoa arlo publikotik: toki-administrazioak hasierako motor gisa jardun zuen, eraikin publikoetan ageriko aldaketak sustatuz, eta horrek herritarrak energia berriztagarrien potentzialaz konbentzitzeko balio izan zuen.
- Parte-hartze aktiboa: autonomian eta erabakiak elkarrekin hartzean oinarritutako energia-komunitate bat sortzeak gizarte-ehuna indartzen du. Udalerritik laguntza teknikoa eta administratiboa eskaintzea izan zen gakoa.
- Eskalagarritasuna: hiriguneko hasierako gune batetik aurrera, sakabanatuago zeuden beste eraikin batzuetara zabaldu zen, hasieratik ondo egituratzen bada deszentralizazioa posiblea dela frogatuz.
- Nazioarteko lankidetza: Finlandia, Polonia eta Italiako proiektuekiko elkarrekintzek inspirazioa eman zuten, apustuak indartu zituzten eta testuinguru bakoitzak irtenbide egokituak behar dituela erakutsi zuten.
Azken ideia bat
Elkarrizketaren irudi interesgarri batekin itxi nahi dugu: traba legalek edo burokratikoek geldiarazten ez uzteko gonbidapena, beti aukerak bilatuz, eta udalaren kongruentzia eta ikuspegi praktiko adierazpena: “Neguan, argia herrian joaten denean, Udaletxean argiak piztuta jarraitzen duela ikusten dute herritarrek. Hau, proiektuarekin bat egiteko gonbidapen handi bat ba beraientzat”, amaitzen du Jesúsek.
